Zimska depresija ili sezonski afektivni poremećaj, kako se stručno zove, se karakteriše umorom, praćenim dužim spavanjem nego obično, slabom koncentracijom, fizičkim tegobama kao što su stomačni problemi, veća podložnost infekcijama, generalnim padom libida, pojačanim apetitom, posebno žudnjom za ugljenim hidratima, tromošću ruku i nogu, razdražljivošću i sniženim raspoloženjem koje često prate crne misli, a dešava se u periodu zime i sponatano prolazi tokom proleća. Kod težih oblika zimske depresije uobičajena simptomatologija se komplikuje socijalnom izolacijom, kao i zloupotrebom alkohola i drugih psihoaktivnih supstanci.
Ovaj problem, prema istraživanja, ima 4-6 procenata populacije, pri čemu su žene četiri puta podložnije ovoj vrsti depresije od muškaraca. Utvrđeno je, takođe, da se ovaj poremećaj obično javlja krajem treće decenije života i da rizik raste sa godinama. Tačan uzrok zimske depresije nije utvrđen, ali se sumnja da nedostatak dnevne svetlosti igra važnu ulogu jer se depresija češće javlja od novembra do aprila, kada je dan kratak.
U prilog tezi da nedostatak sunčeve svetlosti prouzrokuje depresiju idu i podaci da su tegobe češće kod onih koji žive na severnoj polulopti, kao i žitelja planinskih predela. Pored toga istraživanja su potvrdila da kada ima manje dnevne svetlosti dolazi do jačeg lučenja melatonina, hormona koji ima uticaj na raspoloženje, san i kontroliše telesnu temperaturu.
Kad treba početi s terapijom?
Mnogi ljudi nisu ni svesni da boluju od ovog poremećaja, posebno ukoliko je blag, međutim takvi slučajevi mogu vrlo lako da se kontrolišu. Ipak, teži oblici zahtevaju stručnu pomoć. Antidepresivi, psihoterapija, kao i promena načina života koja uključuje aktivan pristup rešavanju problema i fizičku aktivnost, ključni su u lečenju depresije. Ukoliko osećate neki od spomenutih simptoma depresije, pogotovo ako ih je više, vreme je i da razmislite o kvalitetu svog života jer depresija može biti, smatraju stručnjaci, dobar signal da nešto nije u redu bilo u vašem braku, bilo na radnom mestu ili u nekim drugim aspektima vašeg života koji nisu u skladu sa pogledima na svet koje imate. Prvo treba da prepoznate problem kako biste ga lakše rešili
Racionalno emotivno bihejvioralna psihoterapija
Racionalno emotivno bihejvioralna psihoterapija (REBT) je efikasna u lečenju zimske depresije. Osnovna postavka ove vrste psihoterapije je da ljudi nisu uznemireni samim životnim događajima nego načinom na koji te iste događaje procenjuju. Cilj REBT-a u tretmanu zimske depresije je usvajanje niza veština i znanja koje osobi pomažu da se nose sa svojim depresivnim simptomima, kao i problemima koji nastaju u životu osobe kao rezultat depresije. Istraživanja pokazuju da 75% klijenata koji zimsku depresiju tretiraju REBT-om doživljava značajno poboljšanje svojih depresivnih simptoma, što REBT svrstava u psihoterapiju izbora za ovu vrstu depresivnog poremećaja.
Foto terapija ili terapija svetlošću
Foto terapija ili terapija svetlošću jeste terapijsko izlaganje jarkoj svetlosti koja se primenjuje u cilju normalizovanja, odnosno podešavanja unutrašnjeg časovnika organizma (dnevni ritmovi budnost-spavanje). U skandinavskim zemljama kao i u Sjedinjenim Američkim Državama foto terapija je prihvaćena kao zvanična terapijska metoda za lečenje sezonske depresije, poremećaja spavanja ili poremećaja koji nastaju usled preletanja velikih vremenskih zona, tzv.“ jet lag sindrom“. Procenjuje se da u Sjedinjenim Američkim Državama samo od sezonske depresije pati oko pola miliona ljudi.
Terapija svetlošću se primenjuje pomoću aparata za svetlosnu terapiju pred kojim pacijent sedi kraći vremenski period. Terapijski postupak se obično prepisuje jednom dnevno u prosečnom trajanju od pola sata, a u težim slučajevima može trajati i duže (u opsegu od petnaest minuta do nekoliko sati, čak i više puta dnevno). Jačina svetlosti u proseku iznosi 2.500 luxa. Pored intenziteta svetlosti važan faktor terapije je i vreme kada se primenjuje. Mnogi koji pate od zimske depresije bolje reaguju na tretman odmah posle buđenja, dok drugima više odgovara da se „osvetle“ uveče.
Kod većine pacijenata poboljšanje je vidljivo već u prvoj nedelji.
Ljiljana Filipović, psiholog, porodični psihoterapeut
